3. G. Les temps surcomposés

De Wikigram
Aller à la navigation Aller à la recherche

Les temps surcomposés sont des temps composés que l'on forme en faisant précéder le participe passé de son auxiliaire conjugué à un temps composé. Ces temps s'emploient en gascon davantage qu'en français contemporain, mais moins que dans d'autres dialectes occitans, comme le provençal, où ils sont d'un usage fréquent; le gascon n'exploite pas toutes les possibilités qu'il y aurait de former des temps surcomposés à partir des différents temps composés des auxiliaires. En fait, on n'y trouve guère que le prétérit indéfini surcomposé et le plus-que-parfait surcomposé.


Le prétérit indéfini surcomposé

Paradigmes

Le prétérit indéfini surcomposé se forme à l'aide de l'auxiliaire conjugué au prétérit indéfini.

CANTAR BÀTER BASTIR
èi avut cantat èi avut batut èi avut bastit
as avut cantat as avut batut as avut bastit
a avut cantat a avut batut a avut bastit
avem avut cantat avem avut batut avem avut bastit
avetz avut cantat avetz avut batut avetz avut bastit
an avut cantat an avut batut an avut bastit
ESTAR VIÉNER PARTIR
soi estat,-ada estat, -ada soi estat, -ada viengut, -uda soi estat, -ada partit, -ida
ès estat, -ada estat, -ada ès estat, -ada viengut, -uda ès estat, -ada partit, -ida
ei estat, -ada estat, -ada ei estat, -ada viengut, -uda ei estat, -ada partit, -ida
èm estats, -adas estats, -adas èm estats, -adas vienguts, -udas èm estats, -adas partits, -ida
ètz estats, -adas estats, -adas ètz estats, -adas vienguts, -udas ètz estats, -adas partits, -idas
son estats, -adas estats, -adas son estats, -adas vienguts, -udas son estats, -adas partits, -idas


Emploi du prétérit indéfini surcomposé

  • Le prétérit indéfini surcomposé indique un événement inhabituel, fortuit et mal situé dans le temps mais appartenant toujours à un passé révolu:

S’es estat vist que las sorcièras an profitat de çò que los pairs e mairs èran sortits... (Bladé)

I a Serenas dens la mar. Que n’i a tanben dens los arrius. Totara auratz la pròva que n’an avut vist deguens lo Gèrs. (Bladé)

*Mèma s’es estat vist que son caijudas a tropèths sur los juraires a grans còps de hissons, e que daubunsis en son mòrts miserablament. (Bladé)

Qu’an avut dit, ce’m sembla, que s’aimava lo gascon de tota son ama, cresèva pas guaire a sa survivença. (Saint-Bézard)

  • Le gascon ne semble pas connaître l'emploi du prétérit indéfini surcomposé dans le cas où le français emploie volontiers le temps correspondant: "Dès que j'ai eu écrit la lettre , je l'ai envoyée." On dira plutôt: Un còp escriuta la letra...', Après aver escriut la letra...


Plus-que-parfait surcomposé

Paradigmes

CANTAR BÀTER BASTIR
aví avut cantat aví avut batut aví avut bastit
avès avut cantat avès avut batut avès avut bastit
avè avut cantat avè avut batut avè avut bastit
avèm avut cantat avèm avut batut avèm avut bastit
avètz avut cantat avètz avut batut avètz avut bastit
avèn avut cantat avèn avut batut avèn avut bastit
ESTAR VIÉNER PARTIR
èri estat,-ada estat, -ada èri estat, -ada viengut, -uda èri estat, -ada partit, -ida
èras estat, -ada estat, -ada èras estat, -ada viengut, -uda èras estat, -ada partit, -ida
èra estat, -ada estat, -ada èra estat, -ada viengut, -uda èra estat, -ada partit, -ida
èram estats, -adas estats, -adas èram estats, -adas vienguts, -udas èram estats, -adas partits, -ida
èratz estats, -adas estats, -adas èratz estats, -adas vienguts, -udas èratz estats, -adas partits, -idas
èran estats, -adas estats, -adas èran estats, -adas vienguts, -udas èran estats, -adas partits, -idas


Emploi du plus-que-parfait indéfini

Nous avons rencontrés un seule occurrence du plus-que-parfait indéfini:

Qu'ac aví sabut. (L2): "Je l'avais su." (La locutrice l'a su, dans un temps révolu; Qu'ac sabí signifierait qu'elle le savait au moment où elle parlait, malgré un oubli passager.)