3. G. Les temps surcomposés

Les temps surcomposés sont des temps composés que l'on forme en faisant précéder le participe passé de son auxiliaire conjugué à un temps composé. Ces temps s'emploient en gascon davantage qu'en français contemporain, mais moins que dans d'autres dialectes occitans, comme le provençal, où ils sont d'un usage fréquent; le gascon n'exploite pas toutes les possibilités qu'il y aurait de former des temps surcomposés à partir des différents temps composés des auxiliaires. En fait, on n'y trouve guère que le prétérit indéfini surcomposé et le plus-que-parfait surcomposé.

Le prétérit indéfini surcomposé

Paradigmes

Le prétérit indéfini surcomposé se forme à l'aide de l'auxiliaire conjugué au prétérit indéfini.

CANTAR	BÀTER	BASTIR
èi avut cantat	èi avut batut	èi avut bastit
as avut cantat	as avut batut	as avut bastit
a avut cantat	a avut batut	a avut bastit
avem avut cantat	avem avut batut	avem avut bastit
avetz avut cantat	avetz avut batut	avetz avut bastit
an avut cantat	an avut batut	an avut bastit

ESTAR	VIÉNER	PARTIR
soi estat,-ada estat, -ada	soi estat, -ada viengut, -uda	soi estat, -ada partit, -ida
ès estat, -ada estat, -ada	ès estat, -ada viengut, -uda	ès estat, -ada partit, -ida
ei estat, -ada estat, -ada	ei estat, -ada viengut, -uda	ei estat, -ada partit, -ida
èm estats, -adas estats, -adas	èm estats, -adas vienguts, -udas	èm estats, -adas partits, -ida
ètz estats, -adas estats, -adas	ètz estats, -adas vienguts, -udas	ètz estats, -adas partits, -idas
son estats, -adas estats, -adas	son estats, -adas vienguts, -udas	son estats, -adas partits, -idas

Emploi du prétérit indéfini surcomposé

• Le prétérit indéfini surcomposé indique un événement inhabituel, fortuit et mal situé dans le temps mais appartenant toujours à un passé révolu:

S’es estat vist que las sorcièras an profitat de çò que los pairs e mairs èran sortits... (Bladé)

I a Serenas dens la mar. Que n’i a tanben dens los arrius. Totara auratz la pròva que n’an avut vist deguens lo Gèrs. (Bladé)

*Mèma s’es estat vist que son caijudas a tropèths sur los juraires a grans còps de hissons, e que daubunsis en son mòrts miserablament. (Bladé)

Qu’an avut dit, ce’m sembla, que s’aimava lo gascon de tota son ama, cresèva pas guaire a sa survivença. (Saint-Bézard)

• Le gascon ne semble pas connaître l'emploi du prétérit indéfini surcomposé dans le cas où le français emploie volontiers le temps correspondant: "Dès que j'ai eu écrit la lettre , je l'ai envoyée." On dira plutôt: Un còp escriuta la letra...', Après aver escriut la letra...

Plus-que-parfait surcomposé

Paradigmes

CANTAR	BÀTER	BASTIR
aví avut cantat	aví avut batut	aví avut bastit
avès avut cantat	avès avut batut	avès avut bastit
avè avut cantat	avè avut batut	avè avut bastit
avèm avut cantat	avèm avut batut	avèm avut bastit
avètz avut cantat	avètz avut batut	avètz avut bastit
avèn avut cantat	avèn avut batut	avèn avut bastit

ESTAR	VIÉNER	PARTIR
èri estat,-ada estat, -ada	èri estat, -ada viengut, -uda	èri estat, -ada partit, -ida
èras estat, -ada estat, -ada	èras estat, -ada viengut, -uda	èras estat, -ada partit, -ida
èra estat, -ada estat, -ada	èra estat, -ada viengut, -uda	èra estat, -ada partit, -ida
èram estats, -adas estats, -adas	èram estats, -adas vienguts, -udas	èram estats, -adas partits, -ida
èratz estats, -adas estats, -adas	èratz estats, -adas vienguts, -udas	èratz estats, -adas partits, -idas
èran estats, -adas estats, -adas	èran estats, -adas vienguts, -udas	èran estats, -adas partits, -idas

Emploi du plus-que-parfait indéfini

Nous avons rencontrés un seule occurrence du plus-que-parfait indéfini ===

Qu'ac aví sabut. (L2): "Je l'avais su." (La locutrice l'a su, dans un temps révolu; Qu'ac sabí signifierait qu'elle le savait au moment où elle parlait, malgré un oubli passager.